หมายถึงภาวะที่มีลำไส้บางส่วนไหลเลื่อนมาที่ผนังหน้าท้อง เป็นก้อนบวมบริเวณช่องท้องหรือขาหนีบ มักเกิดจากความผิดปกติมาแต่กำเนิด สาเหตุที่เกิดขึ้นภายหลังการผ่าตัดช่องท้องมีเป็นส่วนน้อย พบได้ในคนทุกวัย
สาเหตุของไส้เลื่อน
ภาวะนี้มักเป็นมาแต่กำเนิด ซึ่งเกิดจากผนังหน้าท้องหย่อนในบางจุดทำให้ลำไส้ที่อยู่ข้างใต้ไหลเลื่อนเข้าไปทำให้เป็นก้อนตุง อาการจะแสดงออกมาเมื่อมีแรงดันในช่องท้องสูง เช่น เมื่อไอ จาม ร้องไห้ เบ่งถ่าย ยกของหนัก
ไส้เลื่อนจะมีอาการ ภาวะแทรกซ้อน และการรักษาที่แตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่เป็น เช่น
-บริเวณสะดือ ทำให้สะดือจุ่น หรือไส้เลื่อนสะดือ มักเป็นแต่กำเนิด ไม่มีภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง สังเกตเห็นสะดือโป่งออกเมื่อเด็กร้องไห้ และจะหายได้เองก่อนอายุ 2 ปี
-บริเวณขาหนีบ ทำให้เป็นไส้เลื่อนที่ขาหนีบพบได้บ่อยในเด็กโตและผู้ใหญ่ พบในผู้ชายมากกว่าผู้หญิงเป็นสิบๆ เท่า
แม้ตั้งแต่เกิดหน้าท้องตรงบริเวณขาหนีบจะอ่อนแอ แต่อาการไส้เลื่อนจะปรากฏเมื่อเข้าวัยหนุ่มสาว วัยกลางคน หรือเมื่อเป็นโรคไอเรื้อรัง เช่น หลอดลมอักเสบ ถุงลมปอดโป่งพอง
-ไส้เลื่อนที่เกิดหลังผ่าตัด (incisional hernia) มักพบภายหลังการผ่าตัดช่องท้อง เนื่องจากผนังหน้าท้องบริเวณผ่าตัดหย่อนกว่าปกติเมื่อแผลหายแล้วทำให้ให้ทะลักเป็นก้อนในบริเวณนั้น มักไม่เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง อาจต้องผ่าตัดซ่อมผนังหน้าท้องเพื่อรักษาให้แข็งแรงเป็นปกติ
อาการ
สะดือจุ่น มักเป็นมาตั้งแต่แรกเกิด ทารกจะมีลักษณะอาการสะดือจุ่น หรือสะดือโป่งเวลาร้องไห้ ไม่มีความผิดปกติอื่นใด
ไส้เลื่อนที่ขาหนีบ บริเวณขาหนีบหรือถุงอัณฑะมีอาการเป็นก้อนตุงขณะลุกขึ้นยืน ยกของหนัก ไอ จาม หรือเบ่งถ่าย ก้อนนี้จะยุบหรือเป็นก้อนเล็กลงเมื่อนอนหงาย เป็นก้อนนุ่มๆ หยุ่นๆ ไม่เจ็บ
สิ่งตรวจพบ
มักมีสะดือโป่งหรือก้อนตุงบริเวณขาหนีบ
ภาวะแทรกซ้อน
ภาวะแทรกซ้อนมักเกิดกับผู้ป่วยที่เป็นไส้เลื่อนที่ขาหนีบ ไส้เลื่อนที่ติดค้างอยู่ที่ขาหนีบหรือถุงอัณฑะไม่สามารถไหลกลับเข้าท้องได้ปกติ เรียกว่า ไส้เลื่อนชนิดติดคา(incarcerated hemia) อาจทำให้เกิดลำไส้อุดกั้น ปวดท้องและอาเจียนรุนแรง ลำไส้ส่วนที่ติดค้างอยู่จะถูกบีบรัดจนบวมและขาดเลือดไปเลี้ยงหากปล่อยทิ้งไว้ ผู้ป่วยจะมีอาการปวดรุนแรงเมื่อเกิดลำไส้เน่า หรือที่เรียกว่า ไส้เลื่อนชนิดถูกบีบรัด(strangulated hernia) อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้หากลำไส้ทะลุจนกลายเป็นเยื่อบุช่องท้องอักเสบ
การรักษา
สะดือจุ่น ใช้ผ้าพันรอบเอวเพื่อกดสะดือไว้ไม่ให้ลำไส้โผล่ออกมา อาจต้องผ่าตัดแก้ไขหากรอจนอายุ 2 ปีแล้วยังไม่หาย
ไส้เลื่อนที่ขาหนีบ ควรได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัด
อาจต้องส่งโรงพยาบาลเพื่อผ่าตัดฉุกเฉินหากเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ปวดท้องรุนแรง อาเจียนรุนแรง หรือเกิดก้อนติดคา
ข้อแนะนำ
1. ผู้ป่วยมักเกิดความอายไม่กล้าไปพบแพทย์เมื่อเป็นไส้เลื่อนที่ขาหนีบหรือก้อนบวมที่ถุงอัณฑะ ควรอธิบายให้ผู้ป่วยทราบถึงอันตรายที่จะเกิดขึ้น และสาเหตุที่เป็นโรคนี้
2. การผ่าตัดเป็นการรักษาไส้เลื่อนทางเดียวที่ทำให้หายขาดได้ ผู้ป่วยควรสังเกตอาการของตัวเองระหว่างรอเวลาผ่าตัดตามแพทย์นัด เช่น อาการปวดท้อง อาเจียน หรืออื่นๆ ซึ่งอาจเกิดจากภาวะแทรกซ้อนควรส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว
3. ผู้หญิงก็มีโอกาสเป็นไส้เลื่อนที่ขาหนีบได้เหมือนกันแม้จะพบเป็นมากในผู้ชาย อาจเกิดมีก้อนตุงที่ขาหนีบ หากสงสัยหรือไม่แน่ใจควรนำส่งตรวจที่โรงพยาบาลซึ่งอาจต้องผ่าตัดเช่นเดียวกัน