เป็นภาวะที่ความชัดของสายตาเลวลง มักพบในตาข้างหนึ่ง โดยไม่พบความผิดปกติของ retina โดยเฉพาะที่ macula เลย
การเจริญที่ปกติที่ทำให้ความชัดของสายตาเท่ากันทั้งสองข้าง ต้องอาศัยความใสและการโฟกัสของภาพที่ retina ในเวลาเดียวกัน แต่ถ้าหาก retina ไม่สามารถรับภาพที่ชัดเจนได้ ก็อาจมีผลทำให้เกิด amblyopia ได้ทั้งสองตาเช่นกัน แต่ที่พบได้บ่อยมักเกิดขึ้นในตาข้างใดข้างหนึ่ง (unilateral amblyopia) การที่ความชัดของสายตาจะ กลับมาสู่ภาวะปกตินั้นขึ้นอยู่กับระยะเวลาที่ impair และอายุของผู้ป่วยที่ได้รับการรักษา
amblyopia พบได้ในร้อยละ 1.3-3 ของเด็กก่อนวัยเรียน และเด็กวัย เรียน ในคนทั่วไปเกิด amblyopia ได้ร้อยละ 2-2.5
ในเด็กที่เป็น amblyopia อาจใช้ตาเพียงข้างเดียวเพื่อพิจารณาความลึกโดยการอาศัยความเคยชิน ตาที่เป็น amblyopia จะเสียหน้าที่แบบ central scotoma แต่ peripheral vision จะยังคงปกติอยู่
Classification ของ amblyopia
1. Strabismic amblyopia การเกิดตาเขขึ้น ทำให้ไม่สามารถมี cen¬tral fixation
ได้ ซึ่งเป็นความจำเป็นสำหรับที่จะให้เกิด normal binocular single vision
2. Anisometropia amblyopia หมายถึง ภาวะที่มี refractive errors ไม่เท่ากันในตาทั้งสองข้าง เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่ทำให้เกิด visual depri-vation ในเด็ก amblyopia มักพบบ่อยในเด็กที่มี anisohyperopia (unilateral high hyperopia) มากกว่าที่เป็น anisomyopia (unilateral high myopia)
3. Visual deprivation amblyopia เกิดขึ้นเมื่อภาพของตาข้างหนึ่ง หรือทั้งสองข้างไม่ชัดเจน อาจเกิดจาก deprivation ของแสง degradation of form หรือ distortion ของรูปหรือขนาด หรืออาจจะเกิดจากความขุ่นใน ocular media เชน congenital หรอ traumatic cataract, corneal opacities หรือความผิดปกติของหนังตา ทำให้ไปบัง visual axis ในบางครั้งพบว่า amblyopia เกิดจากการปิดตาเด็กมาเป็นระยะเวลานาน
ลักษณะทางคลินิก
ผู้ป่วยที่เป็น amblyopia สายตาอาจเลวลงเล็กน้อย หรือไม่เปลี่ยนแปลงเลย เมื่อความสว่างลดลง ตรวจพบได้ด้วยการปิดตาข้างที่ตรง และลองสังเกต fixation pattern ของตาอีกข้างหนึ่ง ถ้าตรวจพบว่าตาข้างนั้นไม่ได้จ้อง หรือสนใจต่อสิ่งแวดล้อม แสดงว่าความชัดของสายตาข้างนั้นเลวลง ในทำนองเดียวกันหากตรวจตาในเด็กที่ไม่มีตาเข เลย อาจตรวจได้ยากกว่า แต่วิธีการเหมือนกันคือ ให้สังเกต visual alertness และ fixation ของวัตถุเป็นสำคัญ
ผู้ป่วยที่เป็น amblyopia การวัดความชัดของสายตาด้วยการใช้อักษรที่แยกออกมาเป็นตัวๆ ผู้ป่วยจะเห็นได้ดีกว่าการให้อ่านตัวเลขที่อยู่เป็นกลุ่ม เช่น Snellen chart ลักษณะเช่นนี้เรียกว่า crowding phenomenon จึงควรทดสอบความชัดของสายตาโดยการอ่าน chart ทั้งหมด และสีไปทีละตัว
การรักษา ส่งปรึกษาจักษุแพทย์
หลักสำคัญในการรักษา amblyopia เพื่อจะให้สายตากลับคืนสู่สภาพปกติ คือ สายตาเท่ากันทั้งสองข้าง การให้การรักษาตั้งแต่แรกจึงมีความสำคัญ โดยเฉพาะยิ่งให้การรักษาเร็วก็จะได้ผลมากขึ้น หลักในการรักษาคือ
1. optical correction แก้ไข refractive error ของตาข้างที่เป็น
amblyopia ก่อน
2. occlusion ปิดตาข้างดี และพยายามให้ผู้ป่วยใช้ตาข้างที่เป็น amblyo-pia ปิดตาตลอดวันจนกระทั่งสายตาเท่ากันทั้งสองข้าง หรือปิดจนตาข้างนั้นไม่ดีขึ้นแล้ว ซึ่งจะใช้เวลาในการรักษาอยู่ประมาณ 3 เดือน อย่างไรก็ตามการปิดตาข้างที่ดีนั้นต้องดูแลอย่างใกล้ชิด
การปิดตาบางครั้งอาจทาได้ลำบาก ให้ใช้ยาขยายม่านตาแทนคือ ใช้ยา cycloplegic eye drop เช่น atropine หยอดในตาข้างที่ดี ทำให้ตามัวลง เพื่อจะให้ผู้ป่วยใช้ตาอีกข้างหนึ่ง
ที่มา:วิสูตร ฉายากุล