เป็นการรักษาโรคของบุคคลที่ใช้ดนตรีมาฟื้นฟู รักษา หรือปรับปรุงสุขภาพทางกายและจิตใจ โดยสังคีตบำบัดนี้อาจจะอยู่ในรูปของการเล่นดนตรีหรือการฟังดนตรีก็ได้
ไพธากอราส ถือว่าดนตรีกับอาหารเป็นปัจจัยหลักที่สำคัญของการฟอกร่างกายและวิญญาณให้บริสุทธิ์ และบำรุงรักษาสุขภาพกับการประสานกลมกลืนกันขององคาพยพทั้งหมด ซึ่งเขาได้ทราบถึงคุณค่าของดนตรีในฐานะที่เป็นเครื่องมือเพื่อการเยียวยารักษาโรคมาตั้งแต่ในสมัยศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสตกาลมาแล้ว
เป็นเวลาหลายพันปีมาแล้วที่ได้ใช้ดนตรีและการเต้นรำเป็นส่วนหนึ่งของศิลปะการเยียวยารักษาโรค ในวัฒนธรรมต่างๆ ของชนเผ่าพื้นเมืองทั่วโลก
จากหลักฐานทางการแพทย์ที่เริ่มมีมาตั้งแต่ทศวรรษที่ 1960 ซึ่งได้บันทึกเอาไว้อย่างถูกหลักวิทยาศาสตร์ในงานเขียนด้านการแพทย์ว่า จะช่วยให้อาการป่วยต่างๆ จะทุเลาได้อย่างแท้จริงเมื่อใช้สังคีตบำบัดรักษา สูตินรีเวชชาวดัทช์คนหนึ่งได้พบว่า ในระหว่างการคลอดสังคีตบำบัดจะมีประสิทธิภาพในสถานการณ์บางอย่าง เช่น เขาได้พบว่าดนตรีคลาสสิคในสไตล์สงบและเยือกเย็น สามารถนำมาใช้แทนยากล่อมประสาทได้อย่างมีประสิทธิภาพเมื่อมารดารู้สึกไม่สบายใจ พะว้าพะวัง หรือประสบความเจ็บปวดมากเกินเหตุ หรือกำจัดความรู้สึกเหนื่อยอ่อนเพราะการเบ่งคลอดด้วยดนตรีที่มีจังหวะจะโคน
ที่คึกคัก
นักประพันธ์เพลง ชื่อ สตีเวฟ ฮัลเพิร์น ได้เริ่มต้นในสิ่งที่เป็นที่รู้จักกันในนามของ “ดนตรีนิวเอจ”(New Age music)ในต้นศตวรรษที่ 1970 ซึ่งเป็นสไตล์ที่แปลกพิเศษไม่เหมือนใคร มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้ผู้ฟังรู้สึกผ่อนคลาย ให้เกิดการประสานระหว่างร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณที่กลมกลืนกัน ท่วงทำนอง ลีลา หรือจังหวะของดนตรีสไตล์นี้จะไม่มีความชัดเจนที่ทำให้จำได้ ในระหว่างการทำสมาธิ เล่นโยคะ หรือระหว่างการนวดจึงเป็นเวลาที่เหมาะอย่างยิ่งสำหรับการฟัง และตามภัตตาคารอาหารธรรมชาติ ตามศูนย์สุขภาพต่างๆ และที่สถาบันการโฆษณาประชาสัมพันธ์ทั่วประเทศก็มักจะถูกนำมาใช้เป็นดนตรีประกอบคลอตามไปด้วย
ดนตรีได้ถูกนำมาใช้ทั้งในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ และในการโฆษณา เนื่องจากเป็นที่ทราบกันดีว่าดนตรีสามารถสร้างปฏิกิริยาทางอารมณ์ให้เกิดขึ้นได้ เสียงดนตรีจะถูกคัดเลือกมาอย่างพิถีพิถันเพื่อสร้างอารมณ์หรือก่อให้เกิดปฏิกิริยาอย่างใดอย่างหนึ่งโดยเฉพาะในระหว่างที่ใช้ประกอบคลอไประหว่างการฉายภาพยนตร์หรือการโฆษณาสินค้าทางโทรทัศน์หรือวิทยุนั้น
ดนตรีบางชนิดสามารถลดอัตราการเต้นของหัวใจ และลดความดันโลหิตของมนุษย์ได้ มีการศึกษาต่างๆ หลายชิ้นที่ได้แสดงให้เห็นว่าต้นไม้ที่ได้สัมผัสกับเสียงดนตรีคลาสสิคจะเจริญงอกงามดี ในขณะที่ต้นไม้ที่ได้สัมผัสกับเสียงเพลงร็อคจะไม่งามเลย ซึ่งได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า ดนตรีมีผลกระทบอย่างลึกซึ้งต่อต้นไม้ด้วยเหมือนกัน
ทุกวันนี้ไม่ว่าจะเป็นตามสถานที่ต่างๆ เช่น โรงพยาบาล คลินิก สถานรับเลี้ยงเด็ก โรงเรียน ศูนย์สุขภาพจิตของชุมชน ศูนย์บริบาลผู้ถูกข่มเหงรังแก สถานพักฟื้นคนชรา ฮอสพีซหรือสถานรับดูแลผู้ป่วยที่ใกล้ตาย ศูนย์พักฟื้นและตามคลินิกส่วนตัวทั้งหลาย จะใช้ดนตรีในการบำบัดรักษาโรคให้กับคนทุกกลุ่มอายุโดยนักสังคีตบำบัด ซึ่งประสบการณ์ดนตรีทั้งโดยลำพังและอย่างเป็นหมู่คณะล้วนถูกนำมาใช้ประโยชน์ในการรักษา
การทำงานกับปัญหาทางกายและทางจิตชนิดต่างๆ ของนักสังคีตบำบัดมีอย่างกว้างขวาง ที่สำคัญๆ คือ ความไม่สามารถในการพัฒนาหรือเติบโต โรคจิต ปัญหาที่เกี่ยวกับผู้สูงอายุ ความผิดปกติด้านพฤติกรรม การด้อยความสามารถในการเรียนรู้ ปัญหาที่เกิดจากการถูกข่มเหงรังแก การไร้ความสามารถในด้านสรีระ เช่น ได้รับบาดเจ็บที่สมอง มีความพิการที่กระดูก การรับสัมผัสบกพร่อง หรือความบกพร่องทางสุขภาพ และ/หรือทางการแพทย์อย่างอื่นๆ
จะไม่มีการใช้คำพูดจากสังคีตบำบัด มันจึงเป็นหนทางที่ปลอดภัยและยอมรับได้ ในการสื่อสารสำหรับผู้ป่วยทางอารมณ์และอื่นๆ ประสบการณ์ดนตรียังมีส่วนช่วยให้สำรวจถึงความรู้สึก และปัญหาในการเยียวยารักษา เช่น ความเคารพตัวเอง หรือการมองตัวเอง และยังมีประโยชน์ในการปลดปล่อยอารมณ์และความรู้สึกเก็บกดที่มีมานานๆ ด้วย ในทางกลับกันการปลดปล่อยนี้ก็สามารถก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในลักษณะที่พึงปรารถนาด้วย
ปัจจุบันนี้ทั่วสหรัฐฯ มีวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยกว่า 50 แห่ง ที่เปิดสอนวิชาสังคีตบำบัดตามหลักสูตรที่ใช้เวลาเรียน 4 ปี และบางสถาบันก็มีโปรแกรมการเรียนจนถึงระดับปริญญาโทและปริญญาเอกด้วย มีองค์การซึ่งเป็นผู้จัดการสอบความรู้ด้านสังคีตบำบัดระดับชาติ และให้ประกาศนียบัตรสำหรับผู้สอบผ่านเป็นนักสังคีตบำบัดที่รู้จักกันในนามของคณะกรรมการผู้ให้ประกาศนียบัตรสำหรับนักสังคีตบำบัด หรือ Certification Board for Music Therapists ด้วย
เรียบเรียงโดย:สุวิชญ์ ปรัชญาปารมิตา