การใช้ศิลปะในการบำบัดรักษาโรค

เป็นการฟื้นฟูรักษา หรือปรับปรุงสุขภาพทั้งทางกายและจิตใจ ซึ่งเป็นที่ทราบกันอยู่แล้วว่าวิธีนี้เป็นการประเมินและบำบัดรักษาโรคที่มีประโยชน์มากวิธีหนึ่ง

ผู้ป่วยที่เป็นโรคจิตในก่อนทศวรรษที่ 1800 จะถูกนำไปอยู่ในสถานที่ที่จัดไว้เป็นพิเศษแยกขาดจากประชากรทั่วไปเพื่อเน้นการควบคุมดูแลมากกว่าการบำบัดรักษา โดยที่ผู้ป่วยทางจิตจะไม่ได้รับอนุญาตให้เข้าร่วมกิจกรรมด้านวัฒนธรรมตามปกติใดๆ เลยในระหว่างถูกกักขังนี้

ศิลปะบำบัดได้ถือกำเนิดขึ้นเมื่อตอนต้นทศวรรษที่ 1800 ที่บางคนเริ่มให้ความสำคัญแก่ศิลปะในเชิงจิตวิทยา และในสหรัฐอเมริกาก็เริ่มมีการส่งเสริมให้มีการปฏิบัติอย่างมีศีลธรรมต่อผู้ป่วยทางจิตขึ้น ซึ่งขบวนการนี้จะเน้นเรื่องกิจกรรมที่มีคุณค่า

เกี่ยวกับปรัชญานี้แม้จะไม่เคยนำมาปฏิบัติอย่างจริงจัง แต่แนวทางนี้ก็แทรกตัวเข้าไปถึงอาชีพในการบำบัดรักษาในเวลาต่อมา ซึ่งได้ใช้กิจกรรมที่เกี่ยวกับศิลปะในการบำบัดรักษาผู้ป่วยด้วย

คนแรกที่ทำให้ศิลปะบำบัดเป็นวิชาชีพอย่างหนึ่ง คือ มาร์กาเรต โนมเบิร์ก(Margaret Naumberg) โดยในปี ค.ศ.1915 เธอได้ก่อตั้งสถาบันวาลเดน(Walden School) ขึ้นในสหรัฐฯ เธอเป็นครูที่เข้าใจจิตวิทยาอย่างลึกซึ้ง จึงนำเอาศิลปะด้านจิตวิทยามาใช้กับลูกศิษย์ และนี่คือจุดเริ่มต้นของศิลปะบำบัด

ในช่วงทศวรรษที่ 1950 ได้เริ่มมีการยอมรับถึงประโยชน์ของศิลปะบำบัดขึ้นมา และได้ก่อตั้งวารสารศิลปะบำบัด(Bulletin of Art Therapy)ขึ้นมาในปี ค.ศ.1961 โดย อีลิเนอร์ อัลแมน(Elinor Ulman) และสิ่งพิมพ์นี้ก็ได้กลายเป็นเวทีของผู้ที่ทำงานในแนวศิลปบำบัดอย่างเป็นเอกเทศทั่วไป

หนึ่งปีหลังจากที่ได้มีการบรรยายสอนเรื่องศิลปะบำบัด ในปี ค.ศ.1969 ที่วิทยาลัยแพทย์ศาสตร์ฮาห์นีมาน(Hahnemann Medical College) ก็ได้ถือกำเนิดสมาคมศิลปะบำบัดของอเมริกันขึ้นที่เมืองลุยสวิลล์ รัฐเคนตั๊กกี้

ศิลปะบำบัดถือว่า กระบวนการทำงานศิลปะที่ประกอบไปด้วยรูปแบบ เนื้อหา และสิ่งที่เกี่ยวโยงไปถึง ล้วนเป็นสิ่งที่สะท้อนถึงพัฒนาการของคนที่ทำงานศิลปะชิ้นนั้นๆ และยังสะท้อนถึงความสามารถ บุคลิกภาพ ความสนใจ และสิ่งที่เขาห่วงใยด้วย การใช้ประโยชน์จากศิลปะบำบัดทำได้ด้วยการใช้กระบวนการในเชิงสร้างสรรค์ เป็นหนทางในการประนีประนอมความขัดแย้งทางอารมณ์และหนทางในการหล่อเลี้ยงการรับรู้ตัวเองและความเติบโตโดยส่วนตัวของผู้ป่วย

ศิลปะบำบัดเกี่ยวข้องกับการสร้างสรรค์ศิลปวัตถุขึ้นโดยใช้วัสดุง่ายๆ เช่น สีและพู่กัน ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยได้มีช่องทางในการสื่อสารและแสดงออกในแบบที่ไม่ใช้คำพูด แต่นักศิลปะบำบัด(art therapist)ก็ต้องใช้คำพูดในการสำรสจและแทรกแซงความคิดของผู้ป่วยด้วย

สูตรในการประเมินผู้ป่วยของนักศิลปะบำบัดจะเป็นในเชิงวินิจฉัยโรคและกำหนดแผนการบำบัดรักษาด้วยการสังเกต วิเคราะห์พฤติกรรมเชิงศิลปะของผู้ป่วย รวมทั้งผลิตผลของงานศิลปะ และการสื่อสารของผู้ป่วย โดยจะถือเป็นส่วนหนึ่งของโปรแกรมการบำบัดรักษาทั้งหมด

นักศิลปะบำบัดจะประสานสิ่งที่ตนได้ฝึกฝนมา รวมทั้งประสบการณ์ในศิลปะ และในการบำบัดของตนเองเข้ากับทฤษฎีที่ว่าด้วยพฤติกรรมของมนุษย์ เข้ากับความรู้เกี่ยวกับการสร้างสัญลักษณ์ที่เป็นภาพ กับความเข้าใจถึงพฤติกรรมทั้งที่ปกติและผิดปกติ และเข้ากับทักษะในวิธีการเข้าสอดแทรก

อาจนำศิลปะบำบัดมาใช้เป็นการบำบัดรักษาขั้นต้น หรือใช้เสริมการบำบัดรักษาโรคทางจิตหรือทางกายในรูปแบบอื่นๆ ได้ ซึ่งขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้ป่วยและความเหมาะสมเป็นรายๆ ไป

ในเชิงบำบัดรักษา งานศิลปะสามารถนำมาใช้บำบัดรักษาแก่รายบุคคลไป แก่คู่สามีภรรยา แก่ทั้งครอบครัว หรือจะให้การบำบัดรักษาที่เป็นหมู่คณะก็ได้ ในผู้ที่มีความสับสนปั่นป่วนในด้านอารมณ์ คนพิการทางสรีระ คนชรา เด็กที่มีการพัฒนาช้า คนติดยา หรือคนที่มีปัญหาหรือพิการในรูปแบบอื่นๆ ก็สามารถเข้ารับศิลปะบำบัดได้

หรืออาจนำศิลปะบำบัดมาใช้เพื่อบรรเทาความเสียใจสิ้นหวัง ลดความบกพร่องหรือเสียหายทั้งทางกาย อารมณ์และพฤติกรรม และส่งเสริมพัฒนาการในทางบวก การบำบัดรักษาผู้ป่วยของนักศิลปบำบัดอาจจะทำที่สถานพยาบาลด้านสุขภาพจิต หน่วยงานการบริการครอบครัว ศูนย์สุขภาพจิตของชุมชน ศูนย์ฟื้นฟูสมรรถนะสำหรับผู้ติดสุราและยาเสพติด โรงเรียน เรือนจำ หรืออาจเปิดศูนย์ศิลปะบำบัดส่วนตัว รวมทั้งในสถานที่อื่นๆ ด้วย

ได้มีการกำหนดมาตรฐานด้านการศึกษาสำหรับการเข้าเป็นสมาชิกและการขึ้นทะเบียนในอาชีพนี้ของสมาคมศิลปบำบัดอเมริกันว่า นักศิลปบำบัดจะต้องเรียนจบการศึกษาในโปรแกรมระดับปริญญาโทหรือเทียบเท่าเป็นเวลาอย่างน้อยที่สุด 2 ปี ซึ่งประกอบด้วยประสบการณ์การประยุกต์ใช้ในเชิงปฏิบัติ โดยมีครูดูแลอย่างน้อยที่สุด 600 ชั่วโมง นักศิลปะบำบัดซึ่งขึ้นทะเบียนกับสมาคมศิลปะบำบัดอเมริกันจะได้ใช้วุฒิที่มีชื่อย่อว่า เอ.ที.อาร์(A.T.R.) ซึ่งย่อมาจากคำว่า Art Therapist, Registered หรือนักศิลปะบำบัดจดทะเบียน

สมาคมศิลปะบำบัดอเมริกันซึ่งเป็นตัวแทนของนักวิชาชีพและนักศึกษาด้านศิลปะบำบัดจำนวนหลายพันคน ปัจจุบันนี้กำลังพยายามพัฒนาการใช้ศิลปะในการบำบัดรักษาให้ก้าวหน้ายิ่งขึ้น

หากมีความสนใจเกี่ยวกับศิลปะบำบัด สามารถติดต่อขอรายละเอียดเพิ่มเติมได้จากองค์การศิลปะบำบัดอเมริกัน ตามที่อยู่ดังนี้
American Art Therapy Association,
1202 allanson Road, Mundelein,
IL 60060
USA.

เรียบเรียงโดย:สุวิชญ์ ปรัชญาปารมิตา