การสวนทวาร หรือสวนอุจจาระ คือ การใส่น้ำเข้าไปในลำไส้ส่วนล่างเพื่อกระตุ้นการทำงานของลำไส้ และ ช่วยล้างลำไส้ให้สะอาด
ผลที่ได้รับจากการสวนอุจจาระ
- กระตุ้นการบีบตัวของลำไส้
- ล้างลำไส้ให้สะอาด มักจะทำก่อนการตรวจหรือเอกซเรย์ที่ลำไส้ หรือ ที่อวัยวะอื่น ๆ ในช่องท้อง
- ระงับอาการเจ็บปวดจากลม (แก๊ส)
การสวนอุจจาระจะทำได้เมื่อไหร่
- อุจจาระแข็งอุดตัน
- ท้องผูก
- ก่อนการฉายเอกซเรย์ที่อวัยวะภายในช่องท้อง
อุปกรณ์ที่ต้องใช้ในการสวนอุจจาระ
- กระป๋องสวนอุจจาระ พร้อมทั้งสายยาง และหัวสวน
- สิ่งหล่อลื่น (น้ำมัน หรือ สบู่อ่อน)
- กระดาษชำระ
- ผ้าพลาสติกหรือกระดาษหนังสือพิมพ์
- เกลือ 1 ช้อนโต๊ะ ต่อน้ำ 1 ลิตร หรือ 4 ถ้วย
- ผ้าเช็ดตัว
- หมอนนอนในรายที่ผู้ป่วยลุกขึ้นไปสวนไม่ไค้
- โต๊ะวางของ
วิธีการสวนอุจจาระ
- อาจสวนอุจจาระให้บนเตียงผู้ป่วย หรือให้ผู้ป่วยนอนบนพื้นก็ไค้ ถ้าห้องน้ำอยู่ไกลจากห้องนอน
- ถ้าไม่ได้ทำในห้องนอน ควรอยู่ตามลำพังและปิดให้มิดชิด
- ปูผ้าพลาสติกหรือกระดาษหนังสือพิมพ์รองใต้ก้นผู้ป่วย
- ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้าย เข่างอ ใช้ผ้าคลุมตัวไว้ เปิดเฉพาะ บริเวณทวารหนัก
- เทน้ำอุ่นใส่กระป๋องสวน เติมเกลือ 1 ช้อนโต๊ะ ปล่อยให้น้ำไหล ไปตามสายยางเพื่อไล่อากาศออกจากสายยางก่อน
- ทาหัวสวนด้วยน้ำมันหรือสบู่ก่อนเป็นการหล่อลื่น
- ใส่หัวสวนเข้าในทวารหนัก ปล่อยให้น้ำไหลเข้าสู่ลำไส้ช้า ๆ ยกหม้อสวนให้สูงจากระดับทวารหนักประมาณ 15 ฟุต หรือ 18 นิ้วฟุต (45 เซนติเมตร)
- ควบคุมให้น้ำไหลเข้าสุ่ลำไส้ช้าหรือเร็ว โดยการยกกระป๋องสวนสูงหรือลดต่ำลงช้า ๆ ถ้าผู้ป่วยบอกว่าอยากจะถ่ายอุจจาระก็ให้ใช้มือบีบสายยางไว้สักครู่ แล้วให้ผู้ป่วยอ้าปาก หายใจทางปาก
- ถ้าเป็นไปได้ให้ผู้ป่วยเก็บน้ำไว้ให้นานเท่าที่จะทนได้ก่อน จะถ่ายออก
- ดึงหัวสวนออกช้า ๆ ใช้กระดาษชำระห่อไว้ ช่วยผู้ป่วยไปห้องน้ำ หรือให้หม้อนอนถ้าลุกจากเตียงไม่ได้
- สังเกตดูลักษณะของอุจจาระที่ออกมา
- สวนอุจจาระซ้ำอีกจนน้ำที่เตรียมไว้หมด หรือจนกว่าอุจจาระที่ออกมามีลักษณะเป็นน้ำใส
- ทำความสะอาดผู้ป่วยและเช็ดให้แห้ง ให้ผู้ป่วยนอนสบาย สังเกตอาการของผู้ป่วย
- ทำความสะอาดโต๊ะ ล้างและต้มหม้อสวน สายยางและหัวสวนก่อนเก็บ ระวังดูให้สายยางแห้งก่อนเก็บเข้าที่
ข้อควรระวัง
ไม่ควรจะสวนอุจจาระบ่อย ๆ นอกจากจะได้รับคำสั่งจากแพทย์ เพราะการสวนจะทำให้เกิดผลร้ายมากกว่าผลดี
การที่จะได้รรับผลดี การสวนอุจจาระต้องทำอย่างถูกวิธี