เป็นภาวะที่ไม่มีไข่ตกทำให้ประจำเดือนขาดหรือมาไม่สม่ำเสมอ มีบุตรยาก มีขนดก หนวดขึ้น สิวขึ้น หน้ามัน และภาวะรังไข่มีลักษณะเป็นถุงน้ำ ขนาด 2-6 มม. ทั้งสองข้างจำนวนมาก เนื่องจากมีฮอร์โมนเพศชายในเลือดสูง
พบมีผู้ป่วยส่วนใหญ่ตั้งแต่วัยรุ่น และจะมีอาการมากขึ้นตามอายุ พบผู้ป่วยโรคนี้ได้ในผู้หญิงทั่วไป ผู้หญิงที่เป็นสิว ผู้หญิงที่มีประจำเดือนไม่ปกติ ผู้หญิงที่เป็นเบาหวานชนิดที่ 2
สาเหตุ
ไม่ทราบสาเหตุการเกิดโรคที่ชัดเจน แต่มักพบในผู้ป่วยที่มีการหลั่งฮอร์โมนแอลเอชมากเกินและมีภาวะดื้ออินซูลินร่วมกับภาวะอินซูลินในเลือดสูง ทำให้รังไข่สร้างฮอร์โมนได้ไม่สมดุลทำให้มีฮอร์โมนเพศชายสูง ไม่มีการตกไข่ และทำให้เกิดอาการแสดงและภาวะแทรกซ้อนต่างๆ จากความผิดปกติเหล่านี้
อาการ
ในผู้ป่วยส่วนใหญ่มักจะมีอาการหน้ามัน เป็นสิว ขนดก หนวดขึ้นผิดปกติ ประจำเดือนขาด ประจำเดือนเว้นห่างมากกว่า 35 วัน มีเลือดออกผิดปกติหรือดียูบีในบางราย
สิ่งตรวจพบ
มักพบว่าผู้ป่วยมีใบหน้าที่มัน เป็นสิว ขนดก มีหนวดขึ้น มีรูปร่างอ้วน บริเวณหลังคอ รักแร้ ขาหนีบ ข้อนิ้วมือ ต้นขาด้านใน ใต้นม รอบช่องคลอด มักจะมีผิวหนังเป็นปื้นหนาสีน้ำตาลหรือสีดำคล้ายกำมะหยี่ และมักเป็นพร้อมกันทั้งสองข้าง หรืออาจมีติ่งหนังอยู่รอบๆ บริเวณที่เป็นปื้นหนาในบางครั้ง
ภาวะแทรกซ้อน
เนื่องจากไม่มีการตกไข่จึงทำให้เกิดภาวะมีบุตรยากเป็นส่วนใหญ่ และอาจแท้งบุตรบ่อยในบางราย
พบว่าเป็นเบาหวาน และเบาหวานแฝง ตามลำดับจากการทดสอบความทนต่อกลูโคสในกลุ่มผู้ป่วยโรคนี้
กลุ่มอาการเมตาบอลิก โรคหัวใจและหลอดเลือด เยื่อบุมดลูกหนาตัว มะเร็งเยื่อบุมดลูก เป็นภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นกับโรคนี้ได้
การรักษา
ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญหากไม่แน่ในหรือสงสัยว่าจะเกิดโรค แพทย์จะทำการตรวจเลือดดูระดับฮอร์โมนเพศชายและหญิงและฮอร์โมนอื่นๆ เพื่อแยกแยะจากสาเหตุอื่น และตรวจน้ำตาลในเลือด ไขมันในเลือด อัลตราซาวนด์ ตรวจชิ้นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก
แพทย์จะวินิจฉัยว่าเป็นโรคหากตรวจพบลักษณะ 2 ข้อ ใน 3 ข้อต่อไปนี้
-ประจำเดือนผิดปกติ คือ ประจำเดือนขาด หรือมาห่าง หรือมีเลือดออกกะปริดกะปรอย
-มีอาการของฮอร์โมนเพศชายสูง เช่น หน้ามัน เป็นสิว ขนดก หนวดขึ้น และ/หรือตรวจพบฮอร์โมนเพศชายชนิดใดชนิดหนึ่งสูง
-ตรวจอัลตราซาวนด์พบรังไข่เป็นถุงน้ำหลายถุง
แนวทางในการดูแลรักษาของแพทย์มีดังนี้
1. ให้ฮอร์โมนโพรเจสเทอโรน กิน 5-10 มก./วัน เป็นเวลา 10 วัน/เดือนทุกเดือน หรือยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดผสม ในรายที่มีประจำเดือนผิดปกติ
2. ให้ norethisterone หรือ medroxyprogesterone 10 มก./วัน นาน 14 วัน/เดือน เป็นเวลา 6 เดือน ในรายที่เยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัว
3. ให้ยากระตุ้นรังไข่ เช่น โคลมิฟีนซิเทรต 50-100 มก./วัน นาน 5 วันในรายที่มีบุตรยากและต้องการมีบุตร ถ้ายังไม่ได้ผลให้เมตฟอร์มิน 1,500-1,700 มก./วัน
เพื่อลดปริมาณฮอร์โมนเพศชาย ช่วยให้มีการตกไข่แพทย์อาจให้ยาฉีด follicle-stimulating hormone หรือทำการจี้รังไข่ด้วยไฟฟ้าโดยวิธีส่องกล้องเข้าช่องท้อง ทำให้เกิดความร้อนทำลายเนื้อเยื่อรังไข่บางส่วน และวิธีนี้จะได้ผลมากขึ้นถ้าใช้ร่วมกับการให้ยาโคลมิฟีนซิเทรต
4. ให้การรักษาภาวะอื่น เช่น เบาหวาน น้ำหนักเกิน กลุ่มอาการเมตาบอลิก ที่พบร่วมด้วย
ข้อแนะนำ
1. ควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจหากลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่ชนิดหลายถุงในผู้หญิงวัยรุ่นหรือวัยสูงอายุที่เป็นสิว ซึ่งรักษายาก มีอาการหน้ามัน ขนดก หนวดขึ้น ประจำเดือนไม่มาหรือมาห่าง หรือมีบุตรยาก
2. ผู้ป่วยโรคนี้สามารถรักษาให้ร่างกายกลับคืนสู่ภาวะปกติได้ มีบุตรได้ ป้องกันภาวะแทรกซ้อน เช่น เบาหวาน มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกได้ เป็นส่วนใหญ่