อาหารที่รับประทานเป็นประจำทุกวันของคุณแม่ที่ให้นมลูก ควรเอาใจใส่ให้เป็นอาหารที่มีคุณค่า ทำให้มีสุขภาพดีทั้งคุณแม่และลูก แต่อาหารที่มีคุณค่าสูง หากรับประทานได้น้อย ก็อาจจะทำให้ได้รับพลังงานจากอาหารได้ไม่เพียงพอ การรับประทานอาหารที่คุ้นเคยในปริมาณที่เพียงพอ จะทำให้มีน้ำนมมากพอกว่าการที่ต้องฝืนใจรับประทานอาหารที่ไม่ชอบเสียอีก
น้ำนมจะมีมากเพียงพอกับความต้องการของลูก หากได้รับประทานอาหารที่เหมาะสม จากการศึกษาใน Texas จากแม่ที่ให้นมลูก 45 ราย พบว่า น้ำหนักของแม่ค่อยๆ ลดลงเมื่อให้กินอาหารที่มีพลังงานประมาณ 2,200 แคลอรี่ต่อวัน ส่วนลูกก็มีความแข็งแรงดี น้ำหนักตัวก็ขึ้นตามปกติ
ในแต่ละวันปริมาณน้ำนมที่ผลิตได้ประมาณ 600-1,000 มิลลิลิตร ซึ่งขึ้นอยู่กับอายุและน้ำหนักตัวของลูก ต้องใช้พลังงานในการผลิตและพลังงานของสารอาหารในน้ำนมประมาณ 1,000 แคลอรีถึงจะสร้างน้ำนมแม่ได้ 1,000 มิลลิลิตร ซึ่งพลังงานส่วนหนึ่งจะดึงมาจากไขมันที่สะสมไว้ตอนตั้งครรภ์ด้วย ไม่ได้มาจากอาหารเพียงอย่างเดียว
ร่างกายของแม่ที่ให้นมลูกในภาวะปกติจะมีไขมันและพลังงานเพียงพออยู่แล้ว แต่วิตามิน แคลเซียม และเกลือแร่ต่างๆ ซึ่งเป็นสารอาหารสำคัญก็จำเป็นที่จะต้องได้รับเพิ่มจากอาหาร เพราะสารเหล่านี้จะมีการสลายจากร่างกายของแม่หากได้รับเข้าไปไม่เพียงพอ และสารอาหารเหล่านี้ถ้ามีสะสมอยู่ในแม่น้อยด้วยแล้ว ก็จะทำให้ทารกที่กินนมแม่ขาดวิตามินได้
ตัวอย่างเช่น ในเนื้อสัตว์ ผักสด ถั่ว และข้าวซ้อมมือ จะมีวิตามินบี 1 (ไทอามีน)อยู่มาก เคยได้พบว่าทั้งๆ ที่ทารกกินนมแม่ แต่ก็ป่วยด้วยอาการขาดวิตามินบี 1 เนื่องจากความเชื่อแบบโบราณที่ว่า ต้องกินของแห้งๆ หลังจากคลอด เพื่อให้มดลูกแห้งเร็ว ไม่ได้กินเนื้อสัตว์หรือผักสดเลยกินแต่ปลาเค็มกับข้าวทุกวัน ดังนั้น เมื่อแม่ขาดวิตามินบี 1 จึงทำให้ลูกขาดวิตามินนี้ไปด้วย จนมีอาการบวมและหอบ ปัจจุบันพบโรคนี้ได้น้อยลง เพราะความรู้เรื่องโภชนาการได้แพร่หลายมากขึ้น
คำพูดในสมัยก่อนที่ว่า “เมื่อมีลูก 1 คน แม่มักจะเสียฟัน 1 ซี่” แสดงให้เห็นว่า หญิงตั้งครรภ์และให้นมลูกได้รับแคลเซียมจากอาหารไม่เพียงพอ ความสำคัญของแคลเซียมมีมาก โดยเฉพาะในวัยรุ่นที่กำลังจะเป็นคุณแม่ เพราะนอกจากจะจำเป็นสำหรับลูกแล้ว ตัวแม่ที่เป็นวัยรุ่นเอง ก็ยังมีความต้องการแคลเซียม เพื่อความเจริญเติบโตของตัวเองอยู่ด้วย
ในอาหารพวก นม ไข่ ปลาตัวเล็กๆ กุ้งแห้ง กุ้งฝอย ปู ปลาร้า ยอดแค ผักสะเดา จะมีมีแคลเซียมอยู่มาก แต่ในผักจะมีการดูดซึมแคลเซียมได้น้อยกว่าจากอาหารอย่างอื่น เพราะเส้นใยที่มีมากอยู่ในผักจะไปรบกวนการดูดซึมของแคลเซียมได้
นักวิจัยเรื่องนมแม่ ชื่อ ดร.ไนล์ นิวตัน(Dr. Niles Newton) ได้ค้นพบว่า ฮอร์โมนที่ควบคุมกลไกน้ำนมพุ่ง ที่เรียกว่า ออกซิโตซิน จะมีการออกฤทธิ์ที่ขึ้นอยู่กับปริมาณแคลเซียมและแมกนีเซียมในร่างกายที่มีอยู่อย่างเพียงพอ ดังนั้น คุณแม่อาจจะต้องรับประทานผักใบเขียวเพิ่มขึ้นเล็กน้อย เพื่อเพิ่มปริมาณแมกนีเซียมในร่างกาย ก็จะทำให้กลไกน้ำนมพุ่งดีขึ้นได้
การให้นมแม่มีอาหารที่เป็นของแสลงหรือไม่
ความจริงแล้ว การให้นมแม่ไม่มีอาหารใดที่เป็นของแสลง อาหารที่มีประโยชน์ล้วนส่งผลดีต่อการให้นมแม่ทั้งสิ้นหากรับประทานในปริมาณที่พอเหมาะ ไม่มากหรือน้อยจนเกินไป ไม่ได้เจาะจงว่าอาหารชนิดใดจะเพิ่มปริมาณน้ำนมได้ แม่ที่กินอาหารดีเพียงพออยู่แล้วจะมีน้ำนมมากพอสำหรับเลี้ยงลูก การที่คุณแม่มีน้ำนมมากขึ้นจากการรับประทานปลาหรือแกงเลียง เป็นเพราะในอาหารเหล่านี้มีโปรตีนและน้ำอยู่ ร่างกายจึงได้รับโปรตีนและน้ำเพิ่มมากขึ้น
ทารกที่กินนมแม่อาจได้กลิ่นอาหารที่ใส่เครื่องเทศ เครื่องแกง ที่มีกลิ่นเฉพาะตัวจากน้ำมันระเหยผ่านทางน้ำนมแม่ได้ กลิ่นอาหารเหล่านี้ที่แม่กินเข้าไปกลิ่นจะไม่เปลี่ยนแปลง เมื่อลูกกินนมแม่ก็จะได้กลิ่นเหล่านี้จากน้ำนมแม่ แต่ทารกส่วนใหญ่ยังคงดูดนมได้ตามปกติ ไม่มีปฏิกิริยาใดๆ แต่คุณแม่ควรงดอาหารเหล่านี้ไว้ก่อนถ้าสังเกตเห็นว่าลูกไวต่อกลิ่นนี้
คุณแม่ไม่ควรดื่มแอลกอฮอล์ หรือยาดองเหล้าถ้าต้องให้นมแม่แก่ลูก กาแฟก็ไม่ควรดื่มมากเกินไป เคยพบว่าคุณแม่รายหนึ่งที่ให้นมลูก ดื่มกาแฟเป็นประจำวันละ 6-8 แก้ว เมื่อลูกดื่มนมแม่ก็จะได้รับกาแฟจากแม่ไปด้วย ปริมาณกาแฟจะสะสมเพิ่มขึ้นทุกวัน และเด็กแรกเกิดก็ยังไม่สามารถที่จะขับสารต่างๆ ออกจากร่างกายได้เร็วเท่ากับผู้ใหญ่ จึงทำให้ทารกนอนไม่หลับ ร้องกวน และแขนขาสั่น
คุณแม่ที่ให้นมลูกควรมีโภชนาการที่ดี เพื่อให้ได้รับวิตามิน เกลือแร่ต่างๆ และโปรตีนพอเพียงกับความต้องการของทั้งแม่และลูก โดยรับประทานอาหารที่เคยรับประทานในชีวิตประจำวัน เพียงแต่ควรพิถีพิถันรับประทานให้ได้หลากหลาย โดยเฉพาะพวกผัก ผลไม้สด และเนื้อสัตว์
ที่มา: จากหนังสือเรื่อง เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ วิถีแห่งธรรมชาติ
โดย: พ.ญ. ศิริพัฒนา ศิริธนารัตนกุล