ภาวะที่มักเกิดกับสะดือของทารกหลังคลอด

ภาวะเลือดออกที่สะดือ (Bleeding per umbilicus)
ในทารกแรกคลอดปกติอาจมีเลือดออกเล็กน้อยก่อนสะดือจะหลุด และหลังสะดือหลุด บางรายที่มีเลือดไหลซึมออกจากสะดือตลอดเวลา จำเป็นต้องหาสาเหตุและแก้ไขโดยรีบด่วน สาเหตุที่พบบ่อยๆ คือ

1. กรณีที่เลือดไหลซึมออกจากสะดือในระยะแรก หลังคลอด อาจเกิดจากผูกสายสะดือไม่แน่น ต้องเช็คดูว่าผูกสายสะดือแน่นพอหรือไม่

2. ช่วงสะดือกำลังแยกหลุด ถ้าดูแลทำความสะอาดไม่ดีหรือไม่แห้ง ทำให้เกิด granulation tissue มีน้ำเหลืองปนเลือดไหลซึมอยู่เรื่อยๆ

3. หลังสะดือหลุด อาจมีก้อนเลือดแห้งติดอยู่ ต่อมาก้อนเลือดนี้จะเหลวและไหลซึมออกมาคล้ายเลือดไหล เมื่อเช็ดก้อนเลือดนี้ออกปัญหาเลือดออกก็จะหมดไป

4. Hemorrhagic disease of the newborn เป็นอาการเลือดออกผิด ปกติที่เกิดจากการขาด vitamin K dependent factors ชั่วคราวอย่างรุนแรง อาการเลือดออกผิดปกติที่พบได้บ่อยที่สุดคือ การที่มีเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร นอกจากนี้ยังพบว่ามีเลือดออกจากสายสะดือ, จมูก, ผิวหนัง และอวัยวะภายในบางอย่าง พบได้ในเด็กแรกเกิดอายุ 2-3 วันแรก บางรายอาจเร็วคือ เมื่ออายุ 1 วัน หรือบางรายอาจจะช้า เช่น อายุ 14 วัน ในเด็กที่เป็นโรคนี้ส่วนใหญ่จะเลี้ยงด้วยนมแม่ วินิจฉัยโรคนี้ได้จาก blood coagulation study พบว่ามี prolonged PT, PTT โดยค่า TT อยู่ในเกณฑ์ปกติ

การรักษา
-ในกรณีที่เลือดไหลจากสะดือเพราะผูกสายสะดือไม่แน่นพอ ก็ผูกใหม่ให้แน่น
-สำหรับ granulation tissue ที่สะดือ ดูรายละเอียดในหัวข้อ umbilical granuloma
-ในรายที่มีเลือดออกจากสะดือตลอดเวลาสงสัย hemorrhagic disease of the newborn ให้รับไว้ในโรงพยาบาล

Umbilical granuloma
ในภาวะปกติสะดือจะแห้งและหลุดภายใน 6-8 วันหลังคลอด ส่วนของ raw surface จะถูกผิวหนังปกคลุม และแผลจะหายภายใน 10-12 วัน

ในช่วงที่สะดือเริ่มแยกหลุดจะมีน้ำเหลืองซึมแฉะเล็กน้อย กลายเป็น media ให้เชื้อบักเตรีเจริญได้ดีในระยะนี้ ถ้าตัวสะดือไม่ได้รับการดูแลทำความสะอาดและทำให้แห้งพอ อาจเกิดการติดเชื้อ ทำให้สะดือหลุดช้า และกระตุ้นให้เกิด granulation tissue ขึ้น

อาการแสดง   
จะพบมีน้ำเหลือง (serous) หรือน้ำเหลืองบนเลือด (serosanguinous discharge) ไหลซึมออกจากสะดือภายหลังจากที่สายสะดือหลุดทำให้โคนสะดือเปียกแฉะอยู่ได้นานๆ เมื่อแยกส่วน navel ออกจะเห็น granulation tissue สีค่อนข้างแดงยืนขึ้นมาเล็กน้อย (umbilical granuloma)

การรักษา   
ใช้แท่ง silver nitrate จี้ทำลาย และพยายามรักษาบริเวณสะดือให้สะอาดและแห้ง โดยการเช็ดด้วย 70% alcohol ให้ถึงโคนสะดือ เช็ดวันละ 2-3 ครั้ง ต้องระวังไม่ให้ silver nitrate ถูกผิวหนังปกติ จะทำให้ผิวหนังไหม้

สะดืออักเสบ (Omphalitis)
สาเหตุ มีการติดเชื้อบักเตรี ส่วนใหญ่เป็นพวก staphylococci และ gram-negative organism.

อาการแสดง
การอักเสบบริเวณสะดือจะเห็นสะดือแฉะ อาจมีเป็นน้ำเหลือง (serous) หรือหนอง (purulent) ในบางครั้งอาจลุกลามไปยังบริเวณเนื้อเยื่อรอบๆ สะดือ ทำให้เกิดการอักเสบบวมแดงรอบๆ สะดือ และเชื้อบักเตรีอาจลุก ลามเข้า umbilical vein, umbilical arteries เกิด phlebitis, arteritis เชื้ออาจลุกลามจนถึงเข้ากระแสเลือด เกิด sepsis ตามมา

การรักษา
กรณีที่มีสะดือแฉะ, มี discharge คล้ายหนองออกมาเล็กน้อย แหวกดูไม่มี granulation tissue ผิวหนังรอบๆ สะดือไม่บวมแดง อาการทั่วไปของเด็กยังดีอยู่ ให้ใช้ 70% alcohol หยอด และซับให้แห้ง

สำหรับรายที่ผิวหนังรอบๆ สะดือบวมแดงชัดเจน หรือเป็นฝีหนอง หรือ เด็กมีอาการทั่วๆ ไปไม่ดีที่บ่งชี้ว่าอาจเกิด sepsis ให้รับไว้ในโรงพยาบาลเพื่อรับการตรวจอย่างละเอียด และให้การรักษาด้วย parenteral antibiotics ต่อไป

ที่มา:ประสิน  จันทร์วิทัน