การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคสำหรับเด็ก

การให้ภูมิคุ้มกันโรค (IMMUNIZATION)
การให้ภูมิคุ้มกันโรค เป็นการกระตุ้นให้ร่างกายเกิดความต้านทานโรค  เพื่อป้องกันการเป็นโรคที่มี mortality และ morbidity สูง และถ้าฉีดอย่างทั่วถึงอาจจะสามารถกำจัดโรคไปได้ ดังเช่น การกำจัดโรค Smallpox ไปจากโลกนี้ ในประเทศไทย เลือกให้ vaccines ป้องกันโรคที่สำคัญอย่างน้อย 6 โรคคือ โรคคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก วัณโรค โปลิโอ และโรคหัด ดังในตาราง

กำหนดการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคสำหรับเด็ก 6 ปีขึ้นไปที่ยังไม่เคยได้รับวัคซีนใดๆ
มาก่อน

คำแนะนำ
1. ถ้าเด็กกำลังมีไข้ ควรจะเลื่อนการฉีดวัคซีนออกไปจนกว่าจะหายไข้ เด็กเป็นหวัดธรรมดา ไม่มีไข้ ให้ฉีดวัคซีนได้

2. ในขณะมีโปลิโอระบาดในท้องถิ่นนั้น ถ้าไม่จำเป็นควรงดการฉีดวัคซีนใดๆ อย่างน้อย 1 เดือนหลังผู้ป่วยรายสุดท้าย แต่ให้ OPV ได้

3. เด็กที่ได้ DPT อาจมีไข้ ร้องกวนในวันที่ฉีด ควรให้ยาลดไข้ไปด้วย

4. หลังฉีด DPT ถ้ามีอาการชัก มีอาการทางสมอง มีจุดเลือดออกตามตัวควรงดวัคซีนป้องกันโรคไอกรนในการฉีดครั้งต่อไป ให้ฉีด DT แทน DPT

5. ไม่ควรฉีด DPT แก่เด็กที่เป็นโรคทางสมอง ให้ฉีด DT แทน DPT

6. การให้วัคซีน DPT แก่เด็กที่เคยชักขณะมีไข้สูง ควรให้วัคซีนด้วยความระมัดระวัง โดยให้ยาลดไข้และยากันชักนาน 1-2 วัน

7. ทารกที่เลี้ยงด้วยนมมารดา ไม่ต้องงดนมมารดาในวันรับ OPV

8. เด็กที่มี Immune deficiency ห้ามให้ live attenuated vaccine เช่น OPV, BCG, measles vaccine

9. เด็กที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกันของร่างกาย เช่น Steroids เกินกว่า 1 สัปดาห์ ควรงดให้ live attenuated vaccine จนกว่าจะหยุดยาแล้วอย่างน้อย 1 เดือน

10. เด็กที่ได้รับการให้เลือด, พลาสม่า หรือ immunoglobulin ควรเลื่อน การให้ live attenuated vaccine ไปประมาณ 2-3 เดือน

11. วัคซีนป้องกันหัด ฉีดได้ตั้งแต่อายุ 9 เดือนเป็นต้นไป ในรายซึ่งยังไม่เคยออกหัดมาก่อน ในช่วงที่มีการระบาดอาจฉีดแก่เด็กอายุ 6 เดือนขึ้นไปด้วย และรายที่ฉีดเมื่ออายุก่อน 9 เดือน ควรฉีดกระตุ้นอีกครั้งเมื่ออายุ 15 เดือน

12. ปฏิกิริยาจากวัคซีนป้องกันหัดคือ อาจมีไข้ขึ้นระหว่างวันที่ 5-12 หลังจากได้รับวัคซีน บางคนอาจมีผื่นขึ้น มีอาการของ URI ร่วมด้วย ไข้จะหายใน 2-5 วัน

13. ในเด็กที่ต้องการทดสอบ tuberculin อาจทำการทดสอบในวันเดียวกับวันที่ให้ measles vaccine ได้ หรือไม่เช่นนั้นควรรอไปอีก 4-6 สัปดาห์ เพราะ measles vaccine อาจไปกดปฏิกิริยา tuberculin ได้

14. Live attenuated vaccine ให้พร้อมกันได้ โดยไม่รบกวนการสร้าง ภูมิคุ้มกัน แต่ถ้าให้แยกกันควรห่างกันอย่างน้อย 1 เดือน

15. วัคซีนที่ทำให้เกิดไข้พร้อมๆ กัน เช่น DPT และ Typhoid vaccine ไม่ควรให้พร้อมกัน เพราะจะทำให้ไข้สูงมากขึ้น

หมายเหตุ
เกี่ยวกับ Typhoid vaccine ไม่แนะนำให้ฉีดในเด็กในภาคใต้ เพราะภาคใต้มีการเกิดโรค Typhoid น้อย และ vaccine typhoid มี side effects มากและให้การคุ้มกันไม่ดี จึงไม่แนะนำให้ใช้ ปัจจุบันอาจเลือกใช้ oral typhoid vaccine ซึ่งมีประสิทธิภาพดีกว่า และ side effect น้อยกว่าชนิดฉีดมาก ข้อเสียคือ ราคาแพง และ วัคซีนเป็น capsule ไม่สะดวกสำหรับเด็กเล็กที่ยังกลืน capsule ไม่ได้ เพราะต้องแกะ capsule เอายาละลายน้ำก่อน โดยทั่วไปใช้กับเด็กอายุเกิน 7 ปีขึ้นไป

ที่มา:พิเศษพงศ์  ปัทมะสุคนธ์