ท้องร่วงคือ การถ่ายอุจจาระมากกว่า 3 ครั้งใน 12 ชั่วโมง หรือถ่ายเป็นมูก เลือด หรือถ่ายเป็นน้ำ ในเด็กทารกที่เลี้ยงด้วยนมแม่จะถ่ายอุจจาระค่อนข้างนิ่ม และถ่ายบ่อย อาจถึง 7-8 ครั้ง/วัน ซึ่งถือเป็นปกติ
สาเหตุและการแยกโรค
ในเด็กที่อายุต่ำกว่า 5 ปี จะพบเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคประมาณร้อยละ 30 ถึง 60 โดยในจำนวนนี้ร้อยละ 10 ถึง 60 เกิดจากเชื้อไวรัส ลักษณะทางคลินิกของเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคท้องร่วงที่พบได้บ่อยในเด็ก ได้แสดงไว้ในตารางที่ 1 สำหรับในเด็กวัยเรียนสาเหตุจะเหมือนกับผู้ใหญ่ โดยจะมีปัญหาของอาหารเป็นพิษ (food poisoning) เกี่ยวข้องด้วย การวินิจฉัยแยกโรคโดยอาศัยประวัติ อาการ และผลการตรวจอุจจาระจะแยกโรคได้ถูกต้องถึงร้อยละ 75
การซักประวัติต้องเน้นถึง onset จำนวนและลักษณะอุจจาระ อาการร่วมอื่นๆ เช่น ไข้ ปวดท้อง อาเจียน ปวดเบ่ง ซักประวัติการให้อาหาร จำนวนครั้งของปัสสาวะ และเวลาปัสสาวะครั้งสุดท้าย รวมทั้งประวัติผู้ป่วยอื่นในครอบครัวเดียวกัน หรือในโรงเรียนเดียวกัน
ตรวจร่างกายเน้นที่ degree of dehydration
การรักษา
ในกรณีที่เป็น mild dehydration ให้การรักษาแบบผู้ป่วยนอกได้ โดยให้ oral rehydration solution (ORS) ดังแสดงไว้ในตารางที่ 2 หรือให้น้ำชาผสมน้ำตาลพอหวาน หรือน้ำข้าวใส่เกลือเล็กน้อย โดยควรให้ครั้งละน้อยๆ (ป้อนด้วยช้อนจะดีกว่าให้ดูด) เพื่อป้องกันมิให้เกิด gastrocolic reflex ปริมาณที่ให้เท่ากับปริมาณที่ต้องการเพื่อแก้ deficit ที่ตรวจพบใน 4 ชั่วโมง หลังจากนั้นให้ ORS 10 มล./กก. ทุกครั้งที่เด็กถ่ายอุจจาระเหลวและให้นมแม่ต่อในกรณีที่เลี้ยงด้วยนมแม่ หรือให้นมผสมจางเท่าตัว ในเด็กโตให้กินอาหารเหลว หรืออาหารอ่อนต่อไปได้เลย ที่สำคัญคือ แพทย์ต้องอธิบายว่าเด็กจะไม่หยุดถ่ายทันทีที่ได้ ORS จะยังมีถ่ายออกมาอีก แต่ส่วนที่ดูดซึมเข้าไปมีมากกว่า และยังได้พลังงานจากน้ำตาลที่มีใน ORS อีกด้วย
ที่สำคัญคือ การป้องกัน แพทย์ต้องแนะนำวิธีการให้อาหารที่ถูกต้อง เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดท้องร่วงอีก
รับไว้รักษาใบโรงพยาบาลเมื่อ
มีภาวะขาดน้ำมาก (moderate to severe dehydration), อาเจียน หรือดื่มน้ำไม่ได้, มีไข้สูงและชัก, ผู้ป่วยอยู่ใน neonatal period หรือการให้ oral rehydration therapy ไม่ได้ผล
ที่มา:ลัดดา เหมาะสุวรรณ