ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเส้นสิบ

บรมครูในวิชานวดไทยได้กล่าวไว้ว่า มนุษย์มีร่างกายยาวประมาณ 1 วา กว้าง 1 ศอก หนา 1 คืบ โดยมีเส้นเอ็นอยู่ประมาณ 72,000 เส้น ที่กระหวัดร่างกายให้คงรูปร่างอยู่ได้ ซึ่งจะมีเส้นประธานที่สำคัญอยู่ 10 เส้น คือ
1. เส้นอิทา
2. เส้นปิงคลา
3. เส้นสุมนา
4. เส้นกาลทารี
5. เส้นสหัสรังสี
6. เส้นทวารี
7. เส้นจันทภูสัง
8. เส้นรุชำ
9. เส้นนันทกะหวัด
10. เส้นสิกขิณี

ทางเดินแต่ละเส้นของเส้นประธาน 10 จะเริ่มมาจากบริเวณท้องรอบสะดือ แล้วแล่นไปควบคุมร่างกายให้มีกลไกการทำงานที่ปกติ

ในแต่ละเส้นของเส้นประธานจะมีเส้นแขนงที่เป็นบริวารรวมกัน 72,000 เส้น กระจายกันอยู่ทั่วร่างกายแบบตาข่ายร่างแห และตามเส้นต่างๆ นั้นจะมีพลังเลือดลมแล่นอยู่

ความสัมพันธ์ของเส้นเอ็นประธานทั้ง 10 เส้น กับระบบของร่างกาย

ที่มา:จากหนังสือวิทยาศาสตร์ในการแพทย์แผนไทย
โดย: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.มุกดา ตันชัย
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประจำสาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช และ
อาจารย์อภิชาต ลิมติยะโยธิน
อาจารย์พิเศษสถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์ คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล