แท้งบุตร
หญิงคลอดบุตร แท้งบุตร หรือระดูเดินไม่สะดวก จะทำให้โลหิตเป็นพิษเกิดฝีในท้อง ฝีในมดลูก ทำให้มีอาการเจ็บปวด
คลอดลูกไม่ออก
มีบุตรขัดขวางอยู่เมื่อคลอด
รกไม่ออก
ถ้าบุตรตายในท้อง รกไม่ออก หรือโลหิตติดกรังอยู่เดินไม่สะดวก ถ้าไข้ให้กลัดมูตรคูถก็ออกได้
อยู่ไฟไม่ได้
เมื่ออยู่ไฟจะทำให้อาเจียน กินเผ็ดกินร้อนไม่ได้ ให้แก้ที่มุตกิด และมุตฆาตด้วย
โลหิตร้ายที่กลายเป็นริดสีดวง เมื่ออยู่ไฟไม่ได้ก็ให้ขัดระดู
โลหิตร้าง
ไม่มีเลือดตกหลังคลอด จะค้างขังอยู่ ทำให้เจ็บปวดไปต่างๆ
โลหิตตกหมก
จะทำให้จุกเสียด
ระดูขัด
หลังคลอดบุตรเมื่อโลหิตออกไม่หมด อาจทำให้เป็นบ้าพุทธยักษ์ เหมือนผีพรายเข้าสิง เป็นไข้สันนิบาตมีโลหิตตีขึ้นหัวใจทำให้เพ้อคลั่ง ขบฟัน ตาเหลือก ลิ้นจุกปาก มือเท้าเย็น เพราะหลังคลอดเกิดการติดเชื้อขึ้น ทำให้มดลูกอักเสบ หรือโลหิตเป็นพิษ
ระดูเน่า ระดูขัด
แก้โลหิตเน่าร้าย ระดูขัดและคลอดบุตรโลหิตตีขึ้น โลหิตแห้งเป็นก้อนเป็นเถาทำให้กลายเป็นฝีในมดลูก ทำให้เป็นมานโลหิต มานกษัย และโลหิตจับหัวใจทำให้เพ้อคลั่ง บางทีทำให้ชัก มือเท้าเกร็ง ตาเหลือก จับไข้ บางครั้งอาจจับที่หัวใจ ที่ขั้วดีทำให้เพ้อคลั่ง หากใน 7 วันแก้ไม่ได้ ก็อาจทำให้เสียชีวิตได้ ถ้าแก้ไม่ได้ก็จะทำให้เป็นคนเสียจริตไป หรืออาจกลายเป็นฝีหัวคว่ำ เป็นมานโลหิต หรืออาจกลายเป็นฝี 5 ประการ เช่น ฝีมะเร็งทรวงกระสุน ฝีทะลุน เป็นต้น
คำว่า มาน เป็นอาการท้องโตที่อาจเกิดจากสาเหตุต่างๆ เช่น ในช่องท้องมีน้ำ ในลำไส้มีเลือดหรือลม มานชนิดต่างๆ ที่โบราณเรียกกัน เช่น มานเลือด มานลม มานหิน
มานหิน ใช้เรียกอาการที่ในท้องมีก้อนแข็งติดกันแน่น ท้องโตตึง
มานกษัย ใช้เรียกโรคที่ทำให้อวัยวะต่างๆ ในท้องเสื่อม ซึ่งมีอยู่หลายชนิด อาการท้องโต แน่นท้อง เรียกว่า มานกษัย และต้องคิดถึงการติดเชื้อเป็นฝีภายในหากมีอาการเพ้อคลั่ง และมีไข้ ภาวะมีน้ำอยู่นอกลำไส้เต็มช่องท้องในปัจจุบันเรียกว่า ท้องมาน แอสไซตีส(Ascites) ซึ่งแยกออกจากอาการท้องอืด มีลม มีน้ำในลำไส้ ที่เรียกกันว่า ไส้พอง ซึ่งคนโบราณมักจะเรียกอาการทั้งสองอย่างนี้ว่า ท้องมานทั้งหมด แม้แต่หญิงที่ตั้งท้องได้ 3 เดือน ก็เรียกกันว่า แม่มานท้องสามเดือน
โลหิตร้ายจะยังอยู่แม้จะคลอดไปได้ 1,2,3 วันหรือ 1 เดือนแล้ว โลหิตเน่าและร้ายจะหมดไปเมื่อถึง 2 เดือนแล้ว หากมีอาการมากก็อาจทำให้สลบไป หรือบางทีอาจทำให้ชัก มือเท้าเกร็ง ลิ้นกระด้าง คางแข็ง อ้าปากไม่ได้ เป็นอันตรายมาก
โลหิตร้าง
จะทำให้มีอาการเจ็บปวดไปต่างๆ เมื่อคลอดบุตรโลหิตก็ไม่ตก
โลหิตตกหมก
เมื่อโลหิตตกหมกอยู่จะทำให้สตรีมีอาการจุกเสียดแทง
ที่มา:จากหนังสือวิทยาศาสตร์ในการแพทย์แผนไทย
โดยอาจารย์แพทย์หญิงเพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ
รองอธิบดีกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก