สำหรับผู้ใส่ใจในการรักษาสุขภาพ ทั้งสุขภาพกาย และสุขภาพจิต

ตานโจรคือโรคอะไร

เด็กจะพ้นกำหนดซางเมื่อโตขึ้น จะมีลักษณะเฉพาะของธาตุเจ้าเรือนเป็นจุดอ่อนประจำตัว และเสี่ยงต่อการเกิดโรคทั้งหลายไม่ว่าจะเป็น ปรสิต ไวรัส แบคทีเรีย รา โปรโตซัว รวมถึงเชื้อโรคทั้งหมด ที่โบราณใช้คำว่า กิมิชาติ 80 จำพวก ลักษณะของโรคดังกล่าวจะไม่แน่นอนจึงเรียกว่า โจรไป โจรมา จรไป จรมาแทรก ซึ่งโรคที่เกิดกับกลุ่มเด็กโตจึงมักจะเรียกว่า ตานโจร

ตานโจร
เด็กโตที่พ้นช่วงซางไปแล้วมักจะเกิดโรคนี้ขึ้น
-มักเกิดกับเด็กอายุ 5-6 ปีขึ้นไป
-เกิดจากการกินอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรคและสิ่งสกปรก
-เกิดจากได้รับเชื้อต่างๆ เข้าสู่ร่างกาย เมื่อเชื้อนั้นเจริญเติบโตขึ้นก็จะทำให้เกิดโรคต่างๆ ขึ้น

ลักษณะอันเกิดแก่ธาตุทั้ง 4 นั้น ตานโจรจะเกิดด้วยสิ่งใดๆ ก็ดี จะเกิดเพื่อธาตุเจ้าเรือนก่อนเสมอ เพราะรักษายังไม่ตัดราก แม้พ้นเขตซางเจ้าเรือนแล้วก็กลายเป็นตานโจร จนอายุครบ 30-40 ปีก็จะกลายเป็นริดสีดวงต่างๆ ตามลักษณะเจ้าเรือนและซางจร เหตุที่เรียกว่า ตานโจร เพราะมีลักษณะลักเพศ เป็นไปได้ต่างๆ นานา หลายแบบ บางทีอย่างโน้นโจรมา บางทีอย่างนี้แทรกมา เป็นต้น

ระยะเวลากำเนิดตานโจร
กุมารกุมารีอันมีอายุล่วงพ้นกำหนดซางเจ้าเรือนแลซางจรนั้นแล้ว คือกุมารนั้นอายุตั้งแต่ 5 ขวบ 6 ขวบขึ้นไปแล้ว เป็นลักษณะแห่งตานโจร นั้นด้วยบริโภคอาหารต่างๆ อันที่ไม่เคยบริโภค รับประทานอาหารซึ่งแปลกอันที่ไม่เคยบริโภคนั้น ก็ให้บังเกิดโรคต่างๆ แล้วก็จะบังเกิดซึ่งหมู่กิมิชาติหมู่หนอน 80 จำพวก อันจะให้เบียดเบียนทุกสัตว์นั้นมิได้เว้นเลย เมื่อสัตว์ทั้งหลายบริโภคอาหารหยาบ ดังนั้นจึงบังเกิดกิมิชาติหมู่หนอน 80 จำพวก อาศัยกินอยู่ภายในแห่งสัตว์ทั้งปวงต่างๆ คำว่าพยาธิ(พะยาทิ)ในสมัยโบราณ หมายถึง ความเจ็บไข้ ซึ่งแสดงว่าคนโบราณก็รู้จักเชื้อโรค แต่พยาธิที่อ่านว่า พะยาด จะหมายถึง ตัวพยาธิหรือสัตว์ที่ไม่มีกระดูกสันหลังที่อาศัยอยู่ในร่างกายมนุษย์หรือสัตว์ เกี่ยวกับโรคตานขโมยมีแพทย์หลายคนสรุปว่า เป็นการที่ในร่างกายมีปรสิตอยู่ แต่ในสมัยโบราณจะมีความหมายที่กว้างกว่าปัจจุบัน ซึ่งจะหมายถึงเชื้อโรคที่เป็นแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อไวรัส ปรสิต และอาจรวมถึงมะเร็งมีตัว ที่โบราณเรียกว่า มีราก มีแม่ เป็นต้น เชื้อเหล่านี้เมื่ออยู่ในร่างกายหรือมีการกระจายผิดที่ หรือกระจายในส่วนของร่างกายที่เกิดแผลก็จะเกิดโทษขึ้น แต่เชื้อเหล่านี้ถ้ามีจำนวนพอเหมาะและร่างกายมีความแข็งแรงดี ก็จะเป็นประโยชน์ในการช่วยต่อต้านเชื้ออื่นๆ ที่แปลกปลอมเข้ามา

ในอดีตมีสาเหตุการตายและการเจ็บป่วยที่เกิดจากการติดเชื้อมากมาย ที่พบบ่อยได้แก่ โรคท้องเดิน ระบบหายใจติดเชื้อ ไอ หลอดลมอักเสบ มาลาเรีย หัด ตับอักเสบ บาดทะยัก ซึ่งการติดเชื้อจะมีความรุนแรงมากน้อยเพียงใด มักขึ้นอยู่กับสาเหตุ ตำแหน่ง และองค์ประกอบอื่นๆ ที่ทำให้เกิดโรคขึ้น และยังรวมไปถึงความรุนแรงของเชื้อ ภูมิต้านทานที่มีอยู่ในร่างกาย ความสะอาด การดูแลสุขภาพ ปัจจุบันผู้ป่วยจะปลอดภัยมากขึ้นเพราะมีการฉีดวัคซีนป้องกัน และมีการใช้ยาที่ตรงกับโรค อย่างไรก็ตาม โรคพยาธิที่โบราณกล่าวถึงก็มียาที่ใช้รักษาให้หายได้ หากจะต่อยอดค้นคว้าวิจัยยาใหม่ๆ ขึ้นมา ตำรับยาโบราณก็คงจะเป็นพื้นฐานได้เป็นอย่างดี

ตานโจรเกิดขึ้นเพื่อพยาธิ
ตานโจร บังเกิดเพื่อซางเพลิง
พยาธิชื่อ ปุรธาตุบด
อาการสำคัญ
กระทำให้ลงเป็นโลหิตสดออกมาก่อน แล้วจึงให้ตัวเหลือง หาแรงมิได้ ให้อยากสดคาวเป็นกำลัง บั้นปลายนั้นคือ พยาธิอันบังเกิดขึ้นในช่องนาสิกกระทำโทษ ให้นาสิกตึงดังเป็นหวัดเหม็นเน่า แล้วลงทางต้นลิ้นตลอดปลายลิ้น ให้น้ำเขฬะตกมิรู้วาย ให้คอแห้งบริโภคอาหารมิได้ ครั้นอาหารมิได้เป็นที่ตั้งแล้ว อันว่าโรควิปริตแปรเป็นไปต่างๆ อาจารย์กล่าวไว้ว่ายากนักฯ

เป็นอาการของการมีแผลในลำไส้ตอนปลาย ถ่ายเป็นเลือดสดๆ จึงทำให้ตัวเหลืองซีด คงจะไม่ใช่เหลืองเพราะน้ำดีผิดปกติ เนื่องจากไม่ได้บอกว่าตาเหลือง หรืออ่อนเพลีย จากการมีลำไส้ตอนปลายอักเสบเรื้อรังจนทำให้เลือดออกและมีภาวะซีด เมื่อร่างกายมีความต้านทานต่ำก็จะทำให้มีการติดเชื้อของทางเดินหายใจได้ ทำให้มีอาการคัดจมูกน้ำมูกไหลมีกลิ่นเน่าเหม็นลงคอ ที่เกิดจากไซนัสอักเสบนั่นเอง

ตานโจร บังเกิดเพื่อซางน้ำ
พยาธิชื่อ รัตตธาตุ
อาการสำคัญ
บั้นต้นนั้น กระทำให้ตัวเย็น ให้ท้องขึ้นมิรู้วาย ในเมื่อจะกระทำโทษนั้น กระทำให้ขนชูชัน ให้ตกโลหิตทางทวารหนัก ให้บิดอุจจาระ ปัสสาวะ และให้น้ำปัสสาวะนั้นขาวดุจน้ำข้าวเช็ด มักเป็นนิ่วน้ำนม ให้ปวดเป็นกำลังฯ พยาธินั้นกระทำในบั้นปลาย เกิดขึ้นในสะดือภายในอุทรนั้น มักให้เชื่อมแล้วให้หอบ เป็นต้น ถ้าแพทย์รักษายาชอบด้วยโรคก็แต่พอประทังอยู่ ถ้ามิหายนานไปถึง 3-4 วัน จะกระทำให้ไส้พองท้องใหญ่ บางทีกระทำให้ตับใหญ่คับโครงทรุดลงมา ถ้าถึงตะคากแล้วเมื่อใด ว่าเป็นกรรมของกุมารนั้น ตามอาจารย์กล่าวไว้ว่า ยามิได้เลยเป็นอาการตัดฯ

จะทำให้มีเลือดออกทางทวารหนัก ไม่ถ่าย ปัสสาวะไม่ออก เป็นนิ่ว ปัสสาวะมีสีข้าวเหมือนน้ำข้าวเช็ด เหล่านี้เป็นอาการสำคัญ อาจเกิดจากที่ลำไส้ใหญ่ตอนปลายของเด็กมีปัญหา ท้องผูกทำให้ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ผู้ป่วยจะมีการติดเชื้อตามมาจากการเป็นนิ่ว เมื่อไม่ถ่ายก็ทำให้ไส้พองท้องใหญ่ เมื่อลำไส้ไม่ทำงานก็จะมีทั้งลมและน้ำอยู่ภายใน และมีปัสสาวะขังอยู่เป็นจำนวนมากเมื่อทางเดินปัสสาวะอุดตัน อาจมีอาการตับโตร่วมด้วย และหากตับโตจนถึงตะคากก็จะทำให้ถึงตายได้ ภาวะอุดกั้นของระบบทางเดินอาการหรือระบบทางเดินปัสสาวะที่มีสาเหตุชัดเจน ในปัจจุบันมีวิธีการรักษาให้หายได้แล้ว ซึ่งอาจจะเป็นการผ่าตัด หรือให้ยารักษาร่วมไปด้วยกัน จึงทำให้เด็กปลอดภัยมากขึ้น แม้ในตำราโบราณก็ได้เขียนไว้ชัดเจนว่า สามารถรักษาให้หายได้

ตานโจร บังเกิดเพื่อซางแดง
พยาธิชื่อ พลพยุหะ และพรหมกิจ
อาการสำคัญ

เมื่อสิ้นกำหนดซางแดงเจ้าเรือนแล้ว จึงตั้งขึ้นสะดือข้างซ้าย เท่าผลมะขามป้อม กระทำให้เจ็บท้องขบเสียด เหตุตั้งเป็นดานเสมหะเพราะซางแดงขึ้นขั้วตับ อันนี้มีอยู่ในคัมภีร์ประถมจินดาผูก 3 ปริจเฉท 3 โน้นแล้ว ในที่นี้จะว่าแต่เรื่องตานโจรอย่างเดียวให้แพทย์พึงรู้ ในเมื่อตั้งขึ้นได้แล้วนั้น บั้นต้นกระทำให้ตัวร้อน ให้จับเป็นเพลา สมมติว่าป้างม้ามนั้นหามิได้เลย คือโทษแห่งตานโจรหากกระทำเอง มีตัวดังเอือนปลา มีเสมหะหุ้มห่ออยู่ ครั้นแก่เข้าทำให้ลงเป็นน้ำล้างเนื้อให้ตกมูกตกเลือด ปวดมวนเป็นกำลัง แล้วให้ผอมเหลือง ให้อยากกินแต่พริกแต่เกลือเป็นกำลัง ให้ตัดอาหาร ให้จักษุฟาง ให้แข็งเป็นเกล็ดมิรู้วาย อนึ่งพยาธิอันชื่อว่า พรหมกิจนั้นจึงเกิดขึ้นกระทำในบั้นปลาย เกิดในลำไส้ สัณฐานตัวดังไร มีปากอันดำมักให้กินอาหารจำเจมิรู้อิ่ม มักพรางท้อง อุจจาระนั้นขาว ดุจมูลนกยาง เหม็นยิ่งนัก มักอยากกุ้งปลาสด ที่อันจะสำแลงแต่โรคนั้นฯ

จะทำให้มีไข้เป็นเวลาเป็นอาการสำคัญ แต่ไม่ใช่ไข้ป้าง มีเนื้อบางๆ ขรุขระเหมือนผิวมะกรูดที่ข้างสะดือ เนื่องจากเมื่อมีพยาธิไชเข้าเนื้อร่างกายก็จะสร้างเนื้อเยื่อที่มีเมือกและผังพืดมาห่อหุ้มป้องกันไว้ตามกลไกของร่างกาย ทำให้ทางเดินอาหารเกิดการอุดกั้น ที่พบบ่อยก็จะเป็นพวกพยาธิไส้เดือน พยาธิตัวกลม ทำให้ถ่ายเป็นมูกเลือด อุจจาระมีสีขาวและเหม็นมาก ตาฟางแข็งเป็นเกล็ด และอาจทำให้เกิดการอุดตันของทางเดินน้ำดีเกิดการอักเสบที่ทางเดินน้ำดี จึงทำให้มีอาการไข้หนาวสั่น ที่อุจจาระขาวก็เพราะเมื่อมีการอุดกั้นของน้ำดีมากๆ ก็จะทำให้น้ำดีลงมาที่ลำไส้ไม่ได้จึงทำให้มีอาการนี้ขึ้น มีภาวการณ์ขาดอาหาร ตาฝ้าฟางเนื่องจากขาดวิตามินเอ ตำรับยาในแผนโบราณก็สามารถรักษาให้หายได้เช่นกัน

ตานโจร บังเกิดเพื่อซางสะกอ
พยาธิชื่อ อุทราธาตุ
อาการสำคัญ
เมื่อสิ้นกำหนดซางเจ้าเรือนแลซางจรนั้น แล้วตั้งขึ้นในสะดือเท่าผลเมล็ดข้าวโพดอยู่ประมาณ 9-10 วัน ก็ตกลงในอุทร จึงกระทำให้ลงดุจน้ำคาวปลาจะนับเพลามิได้ จึงกระทำให้ตกโลหิตสดออกมาก่อน 2-4 วัน แล้วจึงเป็นโลหิตเสมหะเน่าออกมาต่อภายหลัง จึงกระทำให้กระหายน้ำ และกระทำให้เชื่อมมึนตัวร้อน ให้เหม็นอาหาร ให้กายนั้นซูบผอมยิ่งนัก ถ้าแพทย์จะแก้ให้แก้บิดปวดมวนแลโลหิตและเสมหะเน่าเสียก่อน ถ้ามิฟังให้ยาต้มชำระออกเสียจึงหาย ตามอาจารย์กล่าวไว้ดังนี้ฯ

จะทำให้ถ่ายออกมาก ถ่ายเป็นเลือด เชื่อมมึน ตัวร้อน เป็นอาการสำคัญ ซึ่งน่าจะเป็นอาการของโรคไทฟอยด์มากกว่าโรคอื่น

ตานโจร บังเกิดเพื่อซางโค
พยาธิชื่อ มุศกายธาตุ
อาการสำคัญ
เมื่อสิ้นกำหนดซางเจ้าเรือนและซางจรนั้นแล้ว ในเบื้องต้นจะกระทำนั้น ให้พรึงขึ้นทั้งตัวดุจยอดเหือดยอดหัด แต่ยอดนั้นขาวหาน้ำมิได้ ให้คันเป็นกำลัง ประมาณ 9-10 วัน ก็จมเข้าไปกระทำนาภีให้ลงน้ำล้างเนื้อ มักให้อยากของอันคาว ครั้นได้ 2-3 เดือนก็ทำให้เชื่อมมึน ให้จักษุนั้นแดง และซางยอดเอก จึงขึ้นลิ้นไก่ยอดหนึ่ง สัณฐานแข็งดุจตาปลา ถ้าแลกวาดมิตกโรคนั้นมิถอย ครั้นล่วง 6 เดือนไปให้นับแต่วันล้มไข้มาเป็นกำหนด ซึ่งจะกระทำต่อไปในบั้นปลายนั้น คือซางผุดออกจากตัวดุจกล่าวแล้วและจมเข้าไปก็กลับผุดออกมาเป็นเม็ดแดงดุจไข้ระบุชาติ กระทำให้จับเป็นเพลา ให้ตัวร้อนแต่มือเท้าหาเพลามิได้ ให้กระหายน้ำให้หอบและลิ้นกระด้างคางแข็ง ถ้ากุมารผู้ใดเป็นดังนี้ท่านว่าอยู่ในเงื้อมมือพระยามัจจุราชแล้ว ถ้าจะแก้ให้แก้แต่ยังอ่อน ตามอาจารย์กล่าวไว้ดังนี้

มีอาการสำคัญที่พบบ่อยคือ ท้องเดิน ปอดบวม สมองอักเสบ หอบ เกร็งและชัก ซึ่งอาจเป็นอาการของโรคหัดและมีอาการแทรกซ้อนจากโรคอื่นตามมา

ตานโจร บังเกิดเพื่อซางช้าง
พยาธิชื่อ สุจิมุขะ ตาลหิระ
อาการสำคัญ
ลักษณะในเมื่อสิ้นกำหนดซางเจ้าเรือน และซางจรนั้นแล้ว และซึ่งแปรไปเป็นตานโจรนั้นและพยาธิ 2 จำพวก นี้เป็นอุปปาติกพยาธิ เกิดในไส้น้อยใหญ่เป็นตัวดังงูเหล็ก สัณฐานตัวนั้นขาวประมาณเท่าปลายไม้ม้วน โลกสมมติว่าไส้เดือน มีจิตวิญญาณเกิดพืดเป็นรังอยู่ในลำไส้ เมื่อจะกระทำในบั้นต้นนั้น พยาธิเหล่านี้แก่ขึ้นพร้อมกัน จึงกระทำให้ซูบผอม ให้ท้องนั้นใหญ่ขึ้น บางทีให้จุกเสียดขบในท้อง บางทีให้อาเจียน ครั้นถ้วนกำหนดเดือนหนึ่งแล้วตัวนั้นแก่หนักเข้า ในบั้นปลายจึงกระทำโทษคือ ตัวนั้นดิ้นเสือกสนไปมา และพันกันเป็นกลุ่มเป็นก้อนกลิ้งไปมา สำเนียงร้องดังจ้อๆ บางทีเลื้อยออกมาทางปาก บางทีเลื้อยออกมาทางทวารหนักเบา กระทำให้กุมารนั้นเวทนาเป็นอันมากยิ่งนัก คือให้จับเป็นเพลาให้ตัวร้อน แล้วขึ้นจับเอาจักษุ ให้จักษุนั้นแดงเป็นสายโลหิต ถ้าแพทย์จะรักษาให้รักษาแต่ยังอยู่ในบั้นต้นนั้น ถ้าตกถึงบั้นปลายแล้วเป็นอติสัยโรค ยามิได้เลยตามอาจารย์กล่าวไว้ดังนี้

มีอาการสำคัญที่ชัดเจนคือ โรคพยาธิไส้เดือนที่พบบ่อยในเด็ก ทำให้ทางเดินอาการเกิดการอุดกั้น หากมีพยาธิอยู่มากก็จะทำให้อาเจียนออกมาทางจมูกและปาก และอาจไชจนลำไส้ทะลุได้

ตานโจร บังเกิดเพื่อซางโจร
พยาธิชื่อ กันนกะ รัตชกะ อวันนกะ
อาการสำคัญ
เมื่อสิ้นกำหนดซางเจ้าเรือนซางจรนั้นแล้ว ซึ่งจะแปรไปเป็นตานโจรนั้น บังเกิดแต่กระดูกสันหลังถึงสมองศีรษะ แล่นไปในสายเอ็นทุกแห่ง จึงบังเกิดลมแล่นเข้าไปในลำไส้ ขดกลิ้งขึ้นกลิ้งลง แล้วแล่นลงไปในกระเพาะเบา ขึ้นต้นนั้นกระทำให้ขัดปัสสาวะเป็นนิ่ว แล้วให้ท้องใหญ่ไส้พอง กระทำให้ตามืดตาฟาง ให้ตกมูกตกเลือด ปวดมวนซูบผอมเป็นกำลัง ด้วยพยาธิจำพวกนี้เกิดขึ้นในเนื้อและแถวเอ็นทั่วทั้งกายมีตัวดังไร ในบั้นปลายนั้นกระทำให้ลงเป็นฟองฟอด มีสีอันคล้ำ มีกลิ่นอันเปรี้ยว มีอาการกระทำให้ท้องขึ้นเป็นเพลาเย็นเป็นนิจ และให้ลงไปวันละ 6-7 เพลากลางวันกลางคืนเป็นนิจ บริโภคอาหารมิได้ อยู่ในท้องกายนั้นซูบผอมสากไปทั้งตัว ถ้าจะแก้ให้แก้แต่ยังอยู่ในบั้นต้นนั้น ถ้าเข้าบั้นปลายแล้วเมื่อใด แพทย์จะยามิได้เลย ดุจอาจารย์กล่าวไว้ว่า เป็นอติสัยโรคเป็นอาการตัด

อาการสำคัญที่สังเกตได้ชัดเจนคือ ท้องอืด ถ่ายเป็นมูกเลือด ซึ่งเกิดจากภาวการณ์อุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร

ที่มา:จากหนังสือวิทยาศาสตร์ในการแพทย์แผนไทย
โดยอาจารย์แพทย์หญิงเพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ
รองอธิบดีกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก

↑ กลับสู่ส่วนบนของหน้า