ทางเดินของเส้นจันทภูสังตามแผนนวดฉบับหลวง รัชกาลที่ 5
เอ็นเส้นหนึ่งชื่อว่า ลาวุสัง นั้น แล่นออกมาแต่นาภีขึ้นไปเอาราวนมซ้าย แล้วแล่นไปคางซ้ายแล้วออกเป็นรากหูซ้าย นั้นแล
ทางเดินของเส้นจันทภูสังตามตำราโรคนิทานคำฉันท์ 11
เส้นนี้แล่นออกมา แต่นาภีวิถีทาง
ขึ้นไปไม่ขัดขวาง ตามราวนมเบื้องซ้ายหมาย
ไปเนาเอาข้างซ้าย หมายหูซ้ายดังอธิบาย
เป็นรากโสตประสาทหมาย ดังบรรยายฉะนี้มา
ทางเดินของเส้นจันทภูสังสรุปได้ดังนี้
เส้นนี้เริ่มต้นที่ตำแหน่งข้างสะดือซ้ายประมาณ 4 นิ้วมือ แล้วแล่นผ่านไปยังราวนมซ้าย ผ่านคอด้านข้างไปสิ้นสุดที่หูข้างซ้าย
ลมประจำเส้นจันทภูสัง(อุรัง), (ภูสำพวัง), (สัมปะสาโส), (ลาวุสัง) และการเกิดโรค
วิธีแก้ลมประจำเส้นจันทภูสัง
ให้นวดตามเส้นข้างใบหู จะทำให้หายจากอาการหูอื้อ แต่ถ้าเกิดจากลมที่ชื่อ “ทาระกรรณ์” เมื่อนวดแล้วก็ยังไม่ได้ยินเสียง ก็ให้นวดที่เอวแล้วคลึงขึ้นไปใหม่ตามเส้น ประกอบกับการกินยาไปด้วย
ส่วนใหญ่เส้นจันทภูสังมักจะเกี่ยวข้องกับหู และไม่ซับซ้อนมากนักในจุดบริเวณต่างๆ จะอยู่ที่บริเวณคอเป็นส่วนใหญ่ จึงน่าจะเป็นการถูกต้องที่มีการกดนวดบนกล้ามเนื้อ ประสาท และเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงหู หลังหู และใต้หู ส่วนจุดบริเวณอื่นๆ น่าจะเกี่ยวข้องกับระบบอัตโนมัติที่ส่งผลต่อต่อมน้ำลาย ทำให้รู้สึกเบื่ออาหาร เจริญอาหาร และการนอนหลับ ซึ่งตามหลักกายวิภาคศาสตร์จะอธิบายได้ยาก และตำแหน่งที่ถูกต้องแท้จริงก็ต้องศึกษากันต่อไป
แนวจุดกดด้านหน้าตามเส้นจันทภูสัง
จุดนวด | ตำแหน่งจุดบนร่างกาย |
แก้ลมให้โสตตึง | บริเวณทัดดอกไม้เหนือยอดใบหู |
แก้ลมให้โสตหนัก | บริเวณทัดดอกไม้เหนือยอดใบหู |
แก้ลมปวดในโสต | ตรงติ่งหน้าใบหู |
แก้ลมให้ปวดในโสต | ตรงติ่งหน้าใบหู |
แก้ลมอึงในโสต | บริเวณข้างคอลงมาถึงไหปลาร้า |
แก้ลมโสตดังมะมี่ | บริเวณข้างคอลงมาถึงไหปลาร้า |
แก้ลมดันในโสต | บริเวณข้างคอลงมาถึงไหปลาร้า |
แก้ลมออกโสตให้คัน | บริเวณข้างคอลงมาถึงไหปลาร้า |
แก้ลมนอนมิหลับ | บริเวณหน้าอกแต่ไม่สามารถอธิบายตำแหน่งที่แน่ชัดได้ |
แก้ลมให้นอนมิหลับ | บริเวณหน้าอกแต่ไม่สามารถอธิบายตำแหน่งที่แน่ชัดได้ |
แก้ลมให้บริโภคอาหารไม่มีรส | บริเวณหน้าอกแต่ไม่สามารถอธิบายตำแหน่งที่แน่ชัดได้ |
แก้ลมให้เบื่ออาหารไม่มีรส | บริเวณหน้าอกแต่ไม่สามารถอธิบายตำแหน่งที่แน่ชัดได้ |
แก้ลมให้เมื่อยให้เสียวจำหระเบื้องขวา | บริเวณท้อง |
แก้ลมให้เมื่อยให้เสียวจำหระเบื้องซ้าย | บริเวณท้อง |
แนวจุดกดด้านหลังตามเส้นจันทภูสัง
จุดนวด | ตำแหน่งจุดบนร่างกาย |
แก้ลมให้โสตหน้า | บริเวณทัดดอกไม้ |
แก้ลมให้โสตตึง | บริเวณทัดดอกไม้ |
แก้ลมปวดในโสตซ้าย | บริเวณฐานกะโหลก |
แก้ลมให้ปวดในโสตขวา | บริเวณฐานกะโหลก |
แก้ลมอึ้งในโสตซ้าย | บริเวณเส้นก้านคอ |
แก้ลมให้อึ้งในโสตขวา | บริเวณเส้นก้านคอ |
แก้ลมดันในโสตซ้าย | บริเวณร่องกล้ามเนื้อบ่า |
แก้ลมให้ดันในโสตขวา | บริเวณร่องกล้ามเนื้อบ่า |
แก้ลมนอนมิหลับ | บริเวณข้างกระดูกสันหลังแต่ไม่สามารถระบุจุดได้แน่ชัด |
แก้ลมให้นอนมิหลับ | บริเวณข้างกระดูกสันหลังแต่ไม่สามารถระบุจุดได้แน่ชัด |
แก้ลมบริโภคอาหารไม่มีรส | บริเวณข้างกระดูกสันหลังแต่ไม่สามารถระบุจุดได้แน่ชัด |
แก้ลมให้คอแห้งหาน้ำเขฬะมิได้ | บริเวณข้างกระดูกสันหลังแต่ไม่สามารถระบุจุดได้แน่ชัด |
แก้ลมให้เมื่อยจำหระเบื้องซ้าย | ไม่สามารถระบุจุดได้แน่ชัด |
แก้ลมให้เมื่อยจำหระเบื้องขวา | ไม่สามารถระบุจุดได้แน่ชัด |
ที่มา:จากหนังสือวิทยาศาสตร์ในการแพทย์แผนไทย
โดย: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.มุกดา ตันชัย
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประจำสาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช และ
อาจารย์อภิชาต ลิมติยะโยธิน
อาจารย์พิเศษสถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์ คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล